Emprenye Makinesi

Emprenye Maddeleri ve Uygulama Yöntemleri Nelerdir?

Emprenye Maddeleri ve Uygulama Yöntemleri genel olarak beş gruba ayrılmaktadır. Bunlar:

a. Basınç uygulanmayan basit yöntemler,
a. 1. Fırça ile sürme ve püskürtme yöntemleri,
a.2. Deluging yöntemi,
a.3. Batırma yöntemi,
a.4. Açık kazanda sıcak ve soğuk yöntem,

b. Basınç ve/veya vakum uygulanan yöntemler,
b. 1. Dolu hücre yöntemi,
b.2. Boş hücre yöntemi,
b.3. Osilasyon ve değişken basınç yöntemleri,
b.4. Çok yüksek basınçlı yöntem, b.5. Çözücülü (solvent) geri kazanma yöntemleri, b.6. Alçak basınç (vakum) yöntemleri,

c. Besi suyunu çıkarma yöntemi,

d. Difuzyon yöntemi,

e. Yerinde bakım yöntemleri.
Basınç uygulamayan yöntemler, 1-8 milimetre arasında emprenye maddesi geçme derinliği sağlayan, yani yüzey ve kısmen kenar koruma amacına yönelik uygulamalardır. Kısa ve uzun süreli batırma yöntemleri, sıcak-soğuk kazan yöntemi ve taze haldeki (rutubeti fazla) ağaç malzemeye uygulanan difiızyon yöntemleri bu grubun en etkin olanlarıdır.
Basınç ve/veya vakum uygulanan emprenye yöntemlerinden en fazla uygulananı dolu hücre ve boş hücre yöntemleridir. Dolu hücre yönteminde ağaç malzemenin hem hücre çeperleri hem de hücre boşlukları emprenye maddesi ile doldurulur. Boş hücre yöntemlerinde ise sadece hücre çeperlerine emprenye maddesi doldurulmaktadır.
Ağaç malzemenin korunmasını sağlayabilmek için 2000 yıldan beri çeşidi maddeler denenmektedir. Bu konuda önceleri, hayvansal, bitkisel ve mineral yağlardan yararlanılmıştır. Örneğin eski Roma ve Mısırlılar ağaç malzemenin dayanma süresini arttırmak için sedir yağı kullanmışlar, Burmalılar ise ağaç malzemeyi petrol yağları içinde bekleterek daha uzun süre dayanmasını sağlamışlardır.
Bütün emprenye maddelerinin ağaç malzemede yüzey gerilimini azaltıcı etkisi olması, derine nüfuz etmesi ve ağaç liflerine tutunucu (fikse) olması gerekmektedir. Etkili bir emprenye maddesinde bu önemli özelliklerden başka aşağıda açıklanan özellikler de bulunmalıdır.
a. Emprenye maddeleri odunu tahrip eden organizmalar için yüksek zehirlilik derecesine sahip olmalıdır.
b. Emprenye edilmiş ağaç malzemede devamlı olarak kalmalı, yıkanma ve buharlaşma ile meydana gelen kayıp mümkün olduğu kadar az olmalıdır.
c. Koruyucu maddeler odunu ayrıştırmamak, fizikse ve mekanik özelliklerini azaltmamakdır.
d. Ağaç malzeme ile birlikte kullanılan çivi, vida, bulan, S demiri, demir tabla gibi metal kısımlara etki yaparak korozyon meydana getirmemelidir.
e. Emprenye işleminde çalışanların, emprenye edilmiş malzemeyi taşıyanların ve kullanan kişilerin sağlığını olumsuz yönde etkilememelidir.

Hem ağaç türü, hem de kullanım yeri bakımından tek bir emprenye maddesi bulunmamaktadır. Herhangi bir özel maksat için kullanılacak emprenye maddesi seçimi sınırlı olup, bazen o maksat için sadece tek bir madde uygun olmaktadır.

Emprenye maddeleri genel olarak üç grupta toplanmaktadır.

a. Yağlı emprenye maddeleri (katran yağları),
b. Suda çözünen emprenye maddeleri,
c. Organik çözücülü emprenye maddeleri.

Yağlı emprenye maddeleri, maden kömürü ve diğer kömürlerin damıtılmasıyla elde edilen emprenye maddeleridir. En tanınmış ve en yaygın olarak kullanılan örneği “kreozot”tur. Bunlar insan ve çevre sağlığı açısından sadece travers, iskele malzemesi vb. ürünlerin emprenye edilmesinde kullanılır.
Suda çözünen emprenye maddeleri metalik tuzlar ve flüorürlerden oluşmaktadır. Bileşimlerinde en çok arsenik, krom, bakır, bor, çinko, ve fosfor bileşikleri bulunur. En önemlileri kısaltılmış ve açık adlarıyla aşağıda verilmiştir.

CCA (B akır/Krom/Arsenat)
ACC (Asit/B akır/Kromat)
CCB (Bakır/Krom/Bor)
FCAP (Fluor/Krom/Arsenat/Fenol)
CCP (Bakır/Krom/Fosfor)

Suda çözünen emprenye maddeleri yıkanma özelliğine sahiptir. İçerdikleri madde gruplarına göre karışımlar halinde hazırlanarak dış hava koşullarında ağaç malzemenin emprenye edilmesinde kullanılırlar.
Çeşitli kimyasalların organik bir çözücüde çözündürülmesiyle elde edilen organik çözücülü emprenye maddeleri, yıkanmaya dayanıklı, boya kabul eden, korozyon etkisi olmayan, çevre sağlığı açısından diğer emprenye maddeleri kadar sakıncalı olmayan fakat pahalı maddelerdir. Özellikle boyut stabilizasyonunun önem kazandığı yerlerde (kapı, pencere doğramaları, parke ve döşeme elemanları vb.) kullanılırlar. Bu grupta yer alan en önemli bileşikler pentaklorafenol, metal naftenatlar, lindan ve organik kalay bileşikleridir.
Ayrıca ardaklan maya, mavi renklenmeye, yangına, ağaç malzemenin çalışmasını önlemeye yönelik bazı özel emprenye maddeleri de bulunmaktadır.